Κατηγορία: Blog

Η φωνολογική ενημερότητα ή φωνολογική επίγνωση  είναι η ικανότητα των παιδιών να αναγνωρίζουν και να διακρίνουν τα δομικά μέρη της γλώσσας. Με την δεξιότητα αυτή αναγνωρίζουν οτι οι προτάσεις αποτελούνται από λέξεις, οι λέξεις από συλλαβές και οι συλλαβές αποτελούνται από φωνήματα.

Επιπλέον, έχουν την ικανότητα να αντιλαμβάνονται την ομοιοκαταληξία  (π.χ /πάνω/-/κάνω/) καθώς και να διακρίνουν πως δυο λέξεις μπορεί να έχουν ίδιο το αρχικό, μεσαίο ή τελικό τους φώνημα(γράμμα). Για παράδειγμα οι λέξεις /έλα/-/ένα/ έχουν κοινό αρχικό φώνημα.

Η δεξιότητα αυτή αναδύεται ήδη από την ηλικία των 3 ετών και ολοκληρώνεται σταδιακά μέχρι την ολοκλήρωση της νηπιακής ηλικίας, δηλαδή στα 5-6 έτη. Έχει μεγάλη σημασία η κατάκτηση της φωνολογικής ενημερότητας καθώς είναι η δεξιότητα που διευκολύνει τη μετάβαση από τον προφορικό στον γραπτό λόγο και συνδέεται με την κατάκτηση της ανάγνωσης και της γραφής στην σχολική ηλικία.

Σύμφωνα με έρευνες παιδιά που δεν έχουν κατακτήσει επαρκώς την ικανότητα αυτή  παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες και χαμηλή ακαδημαϊκή επίδοση. Αντιθέτως, παιδιά με ανεπτυγμένη φωνολογική ενημερότητα διευκολύνονται τόσο στο κομμάτι της ανάγνωσης όσο και της γραφής.

Συμβαίνει συχνά νήπια κατά την ανάπτυξη της ομιλίας τους να μην αρθρώνουν καθαρά κάποια φωνήματα ή/και να  μπερδεύουν κάποια από αυτά. Είναι φυσιολογικό σε μικρή ηλικία 2-3  ένα παιδάκι να μην μιλάει καθαρά. Από την ηλικία των 3 ετών έχουν κατακτηθεί τα περισσότερα φωνήματα(γράμματα) και έτσι έχουμε μια καθαρή και καταληπτή ομιλία.

Όμως υπάρχουν και περιπτώσεις στις οποίες δεν συμβαίνει αυτό. Υπάρχουν παιδάκια που δεν έχουν κατακτήσει αυτή τη δυνατότητα εξ ολοκλήρου. Πολλές φορές ακούμε ένα παιδί να λέει  ΄΄νεγό ή νελό΄΄ αντί για ”νερό”. Σε αυτή την περίπτωση το παιδί γνωρίζει ποιον ήχο πρέπει να παράξει αλλά δεν το καταφέρνει, λόγω ανεπάρκειας του μηχανισμού άρθρωσης. Αυτή είναι η αρθρωτική διαταραχή. Η επίγνωση δηλαδή του ήχου που θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί αλλά η αδυναμία χρήσης του.

Εκτός από την αρθρωτική διαταραχή έχουμε και τη φωνολογική διαταραχή κατά την οποία έχουμε λανθασμένη επιλογή φωνήματος ενώ η δυνατότητα  μεμονωμένης άρθρωσης υπάρχει. Για παράδειγμα, ”λουλούβι” αντί για ”λουλούδι”. Σε αυτήν την περίπτωση το παιδί δεν μπορεί να διακρίνει ακουστικά τους ήχους /δ/-/β/ και συνεπώς τους χρησιμοποιεί λανθασμένα.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως ο προφορικός λόγος μεταφέρεται στον γραπτό και εάν δεν έχει καθαρίσει, μπορεί να εμφανίσει δυσκολίες στο γραπτό λόγο. Συνεπώς προκύπτει χαμηλή αυτοεκτίμηση και μαθησιακά ελλείμματα. 

Οι αδυναμίες αυτές είναι σημαντικό να αντιμετωπιστούν έγκαιρα. Ένα παιδί είναι πολύ σημαντικό να κατακτήσει τα φωνήματα πριν τις Α΄ Δημοτικού για να μπορέσει να μεταφέρει τη σκέψη του στο γραπτό λόγο με ευχέρεια.

“΄έχω δύο πα-παγωτά”, ”τι-τι κάνεις;”. Πόσο συχνά  έχουμε ακούσει μια τέτοιου είδους ομιλία ή μας έχει τύχει σε εμάς τους ίδιους;

Ο συγκεκριμένος τύπος ομιλίας που χαρακτηρίζεται από επαναλήψεις φωνημάτων, συλλαβών, καμιά φορά και λέξεων ορίζεται ως τραυλικό επεισόδιο. Αν αυτό συμβαίνει με αρκετή συχνότητα τότε μιλάμε για τραυλισμό. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει τον τραυλισμό ως μια διαταραχή στην οποία το άτομο γνωρίζει ακριβώς τι θέλει να πεί αλλά δεν το καταφέρνει εξ αιτίας μιας ακούσιας επαναληπτικής επιμήκυνσης ή παύσης ενός φθόγγου.

Η εμφάνιση του τραυλισμού είναι πολυπαραγοντική, συντελλούν πολλοί παράγοντες τόσο για την εμφάνιση όσο και για την εξέλιξή του. Συχνά εμφανίζεται σε παιδάκια ηλικίας 1,5- 6 ετών ο λεγόμενος εξελικτικός επίμονος τραυλισμός. Χαρακτηρίζεται από δυσροή στην ομιλία η οποία εαν αντιμετωπιστεί έγκαιρα τότε το παιδάκι μαθαίνει να διαχειρίζεται τα επεισόδια τραυλισμού και να τα αντιμετωπίζει με αποτέλεσμα η ομιλία του να χαρακτηρίζεται απο μια φυσική ροή.

Σύμφωνα με την βιβλιογραφία υπάρχουν τρία είδη τραυλισμού, ο νευρογενής, ο εξελικτικός επίμονος τραυλισμός και ο ψυχογενής. Θα σταθούμε όμως στον εξελικτικό επίμονο τραυλισμό, όπου σύμφωνα με τους (Yairy, Seery 2011) εμφανίζεται κατά την ανάπτυξη του παιδιού όπου εμπλέκονται οι εξής παράγοντες:

1. Εμφανή χαρακτηριστικά ομιλίας (διακοπή ροή ομιλίας με μορφή επαναλήψεων π.χ πα-πατάτα, παύσεων π.χ Πήγα σήμερα στο….. κολυμβητήριο ή επιμηκύνσεων π.χ Σήηημερα στο σχολείο… )
2. Σωματικές συνοδές συμπεριφορές (κινήσεις κεφαλής, λαιμού και σώματος οι οποίες συχνά συνοδεύουν τα εμφανή χαρακτηριστικά.)
3.Συναισθηματικές αντιδράσεις
4.Γνωστικές διαδικασίες
5.Κοινωνική Δυναμική

Η εμφάνιση του τραυλισμού σε παιδιά ηλικίας 1,5-6 ετών και έχει συχνά κυκλική πορεία. Διακρίνονται  σε περιόδους συμπτωμάτων και περιόδους ευχέρειας. Είναι σημαντικό να αντιμετωπιστούν έγκαιρα τα επεισόδια τραυλισμού για να μπορέσει το παιδάκι να έχει μια ομαλή φυσική ομιλία σε κάθε στιγμή της ζωής του.

 Η ωτίτιδα είναι μια φλεγμονή κυρίως  του μέσου ωτός. Απαντάται συχνότερα σε παιδιά ηλικίας 2,5-7 ετών και οφείλεται σε μικρόβια ή ιούς. Η διάγνωσή της γίνεται από Ωτορινολαρυγγολόγο και η θεραπεία της συνήθως γίνεται με αντιπυρετικά και αντιβίωση και σπάνια με παρακέντηση τυμπάνου. Είναι γεγονός πως οι ωτίτιδες εμφανίζονται σε κρίσιμη επικοινωνιακά και γλωσσικά περίοδο για την ανάπτυξη των παιδιών.  Τα συμπτώματά συνήθως είναι:

• διαξιφιστικός (έντονος) πόνος στο αυτί
• υψηλός πυρετός 38,5-40 (καμιά φορά μπορεί να διαρκεί και μόνο μια μέρα)
• καταβολή δυνάμεων
• Έκκριση βλεννοπυώδους  εκκρίματος από τον έξω ακουστικό πόρο

 Διακρίνεται σε δύο μορφές

• Οξεία μέση πυώδης ωτίτιδα (κατά την οποία συσσωρεύεται υγρό στο αυτί και αργότερα πόνος και πυρετός)
• Εκκρητική ωτίτιδα (η οποία δεν έχει συμπτώματα αλλά μαζεύει επίσης υγρό στο μέσο αυτί και επηρεάζει τη λείτουργία του.

Ποια η σχέση της με την εξέλιξη της ομιλίας;

Η ελλειμματική ακοή επιφέρει δυσκολίες στην εξέλιξη της ομιλίας μιας για να επιτευχθεί αυτή η ικανότητα είναι απαραίτητο  να υπάρχει η αίσθηση της ακοής. Αυτό σημαίνει πως όταν ένα παιδί παθαίνει ωτίτιδες δεν είναι ικανό να ακούει συχνότητες ήχου ή ακόμη και να μην ακούει καθόλου. Αναπόφευκτα επηρεάζεται η ποιότητα της ομιλίας του και η ικανότητα διάκρισης των ήχων, με αποτέλεσμα πολλές φορές να μην είναι σε θέση να αρθρώσει καθαρά κάποια φωνήματα.

Συχνά τα παιδιά με ωτίτιδα δεν ακούνε για μεγάλα χρονικά  διαστήματα καλά, εβδομάδες ακόμη και μήνες μέχρι να εμφανιστούν τα συμπτώματα. Η κατάσταση αυτή δυσχεραίνει κατα πολύ  την πρωτοβουλία για λεκτική επικοινωνία καθώς και την δυνατότητα ενίσχυσης λεξιλογίου και την δυνατότητα καταληπτότητας ομιλίας.

 Αν και η εικόνα ενός παιδιού με ελλειμματική ακοή είναι παραπλανητική, είναι πολύ σημαντικό να  παρατηρούμε τις αντιδράσεις του παιδιού μας στους ήχους. Επίσης καλό είναι να ενημερωνόμαστε για τα στάδια εξέλιξης της ομιλίας και τα χρονικά ορόσημα για την γλωσσική ανάπτυξη ενός παιδιού από το λογοθεραπευτή. 

Η λογοθεραπεία είναι μία νεαρή επιστήμη στη χώρα μας και  μοιάζει να ασχολείται κατ΄αποκλειστικότητα με τον παιδιατρικό πληθυσμό. Ωστόσο, παρόλο που δεν είναι ευρέως γνωστό ασχολείται και με ενήλικο πληθυσμό. Αρκετά συχνά ενήλικοι έρχονται αντιμέτωποι με επίκτητες δυσκολίες στην ομιλία ή την κατάποσή τους.

Από τις συχνότερες αιτίες είναι το εγκεφαλικό επεισόδιο από το οποίο μπορεί να προκύψει δυσκολία στην κατανόηση και παραγωγή της ομιλίας καθώς και στην κατάποση. Οι δυσκολίες αυτές δυσχεραίνουν  την καθημερινότητα των ατόμων αυτών σε πρακτικό επίπεδο και κυρίως σε συναισθηματικό, μιας και καλούνται να αναπροσαρμόσουν την ζωή τους από την αρχή.

Παρόμοιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και άνθρωποι που προσβάλλονται από κάποια νευρολογική ασθένεια όπως η νόσος Parkinson ή η άνοια. Και σε αυτές τις παθήσεις η παρέμβαση στοχεύει στο καλύτερο δυνατό βιωτικό επίπεδο του θεραπευομένου.

Άλλοι λόγοι που μπορεί να επισκεφθεί κάποιος ενήλικας τον λογοθεραπευτή είναι η πάρεση προσωπικού νεύρου(πάρεση Bell).Επίσης, μπορεί να εμφανιστεί κάποια διαταραχή φώνησης, η οποία αφορά σε αλλαγή στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της φωνής που μπορεί να οφείλεται σε λειτουργικούς, παθολογικούς, νευρολογικούς ή ψυχολογικούς λόγους. Πλήττονται περισσότερο άτομα που κάνουν εκτεταμένη χρήση φωνής σε ακροατήριο όπως δικηγόροι, δάσκαλοι ή ιερείς, τραγουδιστές ή ηθοποιοί, άτομα που εργάζονται σε τοξικά για τη φωνή περιβάλλοντα, όπως κομμώτριες, αισθητικοί ή εργάτες εργοστασίων.

Ένας τελευταίος λόγος που μπορεί να υπάρξει είναι η ενίσχυση της  καταληπτότητας της ομιλίας, η καθαρότητα δηλαδή της ομιλίας σε περιπτώσεις που ένα φώνημα δεν αρθρώνεται καθαρά πχ το /s/.

Για κάθε  άτομο δημιουργείται ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης με βάση τις ατομικές ανάγκες και δυσκολίες που πρέπει να αντιμετωπιστούν εφόσον συζητηθεί με την διεπιστημονική ομάδα που μπορεί να υπάρχει και φυσικά με τον ίδιο και τους οικείους του.

Συμπεραίνουμε λοιπόν, πως στόχος της επιστήμης είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής του ατόμου ανεξάρτητα από την ηλικία και το ποσοστό δυσκολίας.

Οι εγγραφές έχουν ήδη ξεκινήσει και όλα τα νηπιάκια ετοιμάζονται για το Μεγάλο Σχολείο. Είναι όμως όλα τα παιδάκια πραγματικά έτοιμα; Και αν όχι, πως μπορούμε να το μάθουμε;

Για να είναι έτοιμο ένα παιδάκι για την Α’ δημοτικού είναι αναγκαίο να έχει κατακτήσει τη Σχολική Ετοιμότητα. Με τον όρο σχολική ετοιμότητα εννοούμε, την αναπτυξιακή ωριμότητα ενός παιδιού που το καθιστά ικανό να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της Α’ δημοτικού. Θα πρέπει να έχει κατακτήσει τις δεξιότητες που αφορούν γλωσσική/γνωστική ανάπτυξη ,σωματική/κινητική ανάπτυξη και ψυχοκοινωνική/συναισθηματική ανάπτυξης.

Πολύ σημαντική είναι η γλωσσική ανάπτυξη ενός παιδιού. Το δημοτικό είναι το σχολείο στο οποίο τα παιδιά μαθαίνουν να εκφράζουν τη σκέψη τους μέσα από τον γραπτό λόγο, κάτι εξαιρετικά σύνθετο και απαιτητικό ειδικά στα ελληνικά που δεν θεωρείται και μια εύκολη γλώσσα. Για να μπορέσει κάποιος να γράψει, θα πρέπει να έχει οργανώσει πρώτα τη σκέψη του προφορικά, να είναι δηλαδή σε θέση να επικοινωνεί τις ιδέες του και τις ανάγκες του ικανοποιητικά μέσω του προφορικού λόγου.

Είναι απαραίτητο να έχουμε αναπτύξει τις δεξιότητες αυτές πριν την έναρξη του σχολικού έτους. 

Είναι πολύ σημαντικό να γίνεται προληπτικά μια λογοθεραπευτική αξιολόγηση ώστε να ελεγχθεί η ποιότητα και η ποσότητα των δεξιοτήτων αυτών. Με τον τρόπο αυτό θα προληφθούν οποιαδήποτε, πιθανά, μαθησιακά ελλείμματα του παιδιού και θα έχει μια ομαλή ακαδημαϊκή πορεία και μια χαρούμενη ζωή.

Με τον όρο βαρηκοΐα εννοούμε την πτώση της ακοής. Είναι μια κατάσταση που συμβαίνει σε παιδιά και ενήλικες. Υπάρχουν άνθρωποι που γεννιούνται βαρήκοοι και εκείνοι που στη διάρκεια της ζωής τους αντιμετωπίζουν μια επίκτητη βαρηκοϊα  που είτε οδηγεί σε προσωρινή είτε μόνιμη απώλεια ακοής.

Διακρίνεται στις εξής κατηγορίες

• Βαρηκοϊα Αγωγιμότητας
• Νευροαισθητήρια Βαρηκοϊα 
• Μεικτού τύπου βαρηκοϊα

-Βαρηκοϊα Αγωγιμότητας υπάρχει όταν διακόπτεται από οποιοδήποτε εμπόδιο η μετάδοση του ήχου. Η δυσλειτουργία μπορεί να βρίσκεται στο έξω ή μέσο αυτί.

-Νευροαισθητήρια Βαρηκοϊα έχουμε όταν υπάρχει αδυναμία μεταφοράς ήχου μέσω των οσταρίων.  Μπορεί η αδυναμία  να είναι στον κοχλία, στο ακουστικό νεύρο ή στην κεντρική ακουστική οδό. Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για κώφωση.

-Μεικτού τύπου βαρηκοΐα έχουμε όταν συνδυάζονται οι παραπάνω δύο καταστάσεις.

Η αξιολόγηση γίνεται αποκλειστικά από ΩΡΛ με συγκεκριμένες εξετάσεις.

Αρκετά συχνή σε παιδιά είναι η βαρηκοΐα αγωγιμότητας που προέρχεται πολλές φορές από ωτίτιδα, ωστόσο υπάρχουν παιδιά που αντιμετωπίζουν νευροαισθητήρια βαρηκοΐα. Σε αυτή την περίπτωση με ιατρική βοήθεια μπορούν να τοποθετηθούν ακουστικά  ώστε να μπορέσουν να έρθουν σε επαφή με τον ήχο και κατ’ επέκταση με την ομιλία.

Η δυσκολία ή αδυναμία ακοής συνεπάγεται δυσκολία στην έναρξη και αντίληψη της ομιλίας. Έχουμε την ικανότητα ομιλίας ,επειδή έχουμε την ικανότητα ακοής.

Είναι σημαντικό να τονιστεί πως είτε έχουμε μερική απώλεια ακοής είτε ολική, αυτό έχει επίπτωση στην ποιότητα της ομιλίας και στο χρόνο κατάκτησής της. Η ολική απώλεια ακοής είναι φυσικά πιο σοβαρή και η αντιμετώπισή της είναι μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο και προσπάθεια τόσο από το ίδιο το παιδί όσο και από το περιβάλλον του. Με συστηματική λογοθεραπεία μπορεί το παιδί να καταφέρει να κατακτήσει την ομιλία και να μπορεί να συμμετέχει στο κόσμο των ακουόντων.

  Τρισωμία 21 ή σύνρομο Down είναι το πιο σύνηθες και γνωστό σύνδρομο το οποίο προέρχεται από χρωμοσωμική διαταραχή. Η ονομασία του, τρισωμία 21, αναφερεται σε ένα τριπλό αντίγραφο (σε σχέση με το αναμενόμενο διπλό αντίγραφο) του χρωμοσώματος 21, το οποίο καταλήγει σε ένα σύνολο 47 αντι των συνηθισμένω 46 χρωμοσωμάτων. Η διάκριση αυτή είναι παρούσα στο 95% των ατόμων με σύνδρομο Down. Tα κύρια χαρακτηριστικά είναι

* Γενικευμένη υποτονία

*Καρδιακή δυσπλασία στο 40% των περιπτώσεων 

*Μονόπλευρη ή και αμφίπλευρη απώλεια ακοής

*Αναπτυξιακή καθυστέρηση ή νοητική υστέρηση

*Ανοιχτή θέση στόματος με εξώθηση γλώσσας

*Καθυστερημένη ανάπτυξη της ομιλίας

*Καθυστερημένη γλωσσική ανάπτυξη με γλωσσικές διαταραχές, κυρίως με συντακτικές και μορφολογικές δυσκολίες

* Αρθρωτικές διαταραχές

Είναι γνωστό πως είναι το σύνδρομο που μπορεί να διαγνωστεί πριν από τη γέννηση ενός παιδιού. Η λογοθεραπεία ασχολείται με την βελτίωση των 5 τελευταίων χαρακτηριστικών του συνδρόμου. Είναι σημαντικό να παρασχεθεί βοήθεια ήδη από τους πρώτους μήνες ζωής του παιδιού, με στόχο την καλύτερη δυνατή πρόγνωση και ένταξη του στο σχολικό πλαίσιο για την καλύτερη δυνατή ακαδημαϊκή τους επίδοση.

-Στοιχεία από Διαγνωστικές προσεγγίσεις στη Λογοπαθολογία. Σεπτέμβριος 2013

  Με τον όρο αφασία εννοούμε μία διαταραχή της επικοινωνίας που αφορά ενήλικες κυρίως μετά από αγγειακό ή ισχαιμικό επεισόδιο. Πρόκειται για μια διαταραχή που επηρεάζει τον προφορικό λόγο, την κατανόηση της ομιλίας, την ανάγνωση και την γραφή.

 Διακρίνεται σε δύο μεγάλές κατηγορίες. Τις ευφραδείς και τις μη ευφραδείς. 

 Στις ευφραδείς αφασίες, τα άτομα μιλούν με ευχέρεια και συχνά υπερβολικά σε σημείο που ο λόγος τους να μην έχει περιεχόμενο(Wernicke). Η ακουστική κατανόηση τους είναι κοντά στα φυσιολογικά επίπεδα (ανομική αφασία) αλλά δυσκολεύονται στην ανάκληση λέξεων. Υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί να χρησιμοποιούν ακατάλληλες λέξεις κατά την ομιλία τους(αφασία αγωγής).

Στις ευφραδείς αφασίες η βλάβη επικεντρώνεται στο σημείο που σχετίζεται με την κατανόηση της ομιλίας και της ανάγνωσης.Αντιθέτως, στις μη ευφραδείς αφασίες η βλάβη βρίσκεται στο σημείο του εγκεφάλου που επηρεάζει την έναρξη της ομιλίας. Δύο είναι μη ευφραδής αφασίες. Η αφασία Broca και η Μικτή και ολική αφασία.

Κατά την Broca το άτομο δυσκολεύεται στην ανάκληση λέξεων, η ομιλία είναι αργή, βαριά και δεν έχει επιτονισμό. Συχνά η ομιλία είναι ακατάληπτη. Η κατανόησή τους μπορεί να βρίσκεται σε πολύ καλύτερο επίπεδο.  Η μικτή αφορά κυρίως άτομα που δυσκολεύονται τόσο στην κατανόηση της ομιλίας όσο και στην παραγωγή της. Θεωρείται η πιο σοβαρή μορφή του συνδρόμου των αφασιών. Μιας επηρεάζονται όλα τα κομμάτια που αφορούν τον λόγο.

Λίγο καιρό μετά το επεισόδιο, υπάρχει η λεγόμενη ”φυσική ή αυθόρμητη ανάρρωση΄΄ κατά την οποία βελτιώνεται η ομιλία, ο λόγος και άλλες γνωστικές, κινητικές και αισθητηριακές ικανότητες του ατόμου. Η αντιμετώπιση αυτών των περιστατικών είναι απαιτητική και η θεραπεία της αφασίας απαιτεί χρόνο. Επίσης είναι σημαντικό να υπάρχει συνεργασία και με άλλες ειδικότητες (γιατρούς ,εργοθεραπευτές,φυσικοθεραπευτές) μιας και η αποκατάσταση ενός ατόμου έπειτα από επεισόδιο πολύ συχνά αφήνει δυσκολίες και στο κινητικό κομμάτι.

*Στοιχεία από ”Εισαγωγή στις διαταραχές επικοινωνίας” 2013 Broken Hill Publishers LTD